«ΕΝΤΥΠΟΣ ΤΑΛΩΣ: Στα χνάρια του Αρχίλοχου» του ΓΙΩΡΓΟΥ ΜΕΤΗΛΛΙΑ
«Η διαθεματική προσέγγιση της ποίησης στο έργο του Γιώργου Μετήλλια: σκέψεις, στοχασμοί, αποστάγματα σοφίας»
Οκτώ δεκαετίες ζωής δέσμιος της περιέργειας για το καινούργιο, ο συγγραφέας μας αισθάνεται την εσωτερική ανάγκη να ανιχνεύσει τα άγνωστα και ανεξερεύνητα κομμάτια του εαυτού του, και να οδηγηθεί στην αυτογνωσία, απαραίτητη προϋπόθεση για πλήρη συνειδητοποίηση και ευτυχία.
Το πρώτο σκέλος του τίτλου του εν λόγω έργου παραπέμπει στον Τάλω, τον μυθικό φύλακα της Κρήτης που έκανε το γύρο των ακτών της, τρεις φορές τη μέρα, και την προστάτευε από τους εχθρούς της. Ο Τάλως απέδιδε δικαιοσύνη, γεγονός που δείχνει τη μεγάλη σημασία που έδιναν οι Μινωίτες στο θεσμό αυτό. Την ίδια αξία αποδίδει και ο συγγραφέας μας στο πολύτιμο αυτό πνευματικό μέγεθος, και εξέχουσα αρετή τη δικαιοσύνη, η οποία προσεγγίζεται καλύτερα με την πίστη, ως ανάδυση από την αρμονική σύνθεση της λογικής και του συναισθήματος με οδηγό το ηθικό αγαθό.
Ταυτόχρονα, το δεύτερο σκέλος του τίτλου, Στα χνάρια του Αρχίλοχου, σχετίζεται με τον Αρχίλοχο τον Πάριο, βασικό εκπρόσωπο της λυρικής ποίησης. Η λυρική ποίηση ονομάστηκε έτσι από τη λύρα, διότι επρόκειτο για αδόμενη ποίηση, και όχι για ποίηση που προοριζόταν για να αναγνωστεί. Ο ποιητής Αρχίλοχος ήταν ιαμβογράφος. Τα ποιήματά του ήταν γραμμένα σε επιθετική και χλευαστική γλώσσα, και αποτελούσαν πρωτοτυπία για την εποχή τους και τα μέχρι τότε ιδανικά που πρόβαλαν τα έπη του Ομήρου.
Ο Γιώργος Μετήλλιας, βαθύς γνώστης, τόσο της ιστορίας της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, όσο και των ειδών της αρχαίας ελληνικής ποίησης, προσεγγίζει πολλαπλά και εις βάθος το λυρικό έργο του Αρχίλοχου, και τελικά ταυτίζεται μαζί του, ξεκινώντας από τις ανατροπές της προσωπικής ζωής, τη σχέση με το θεϊκό στοιχείο, τον έρωτα και πολλά άλλα. Και όλα αυτά, με την εύστοχη και περίτεχνη χρήση του ποιητικού λόγου, με συνδυασμό ελεύθερου και έμμετρου στίχου, που διανθίζει με ένα πλήθος εκφραστικών μέσων και επιλογών.
Αυτή η διαρκής αντιπαράθεση μάς οδηγεί στην ανίχνευση βασικών κοινών στοιχείων της ύπαρξης των δύο προσωπικοτήτων, σε θεμελιακούς τομείς που παίρνουν μεταφυσική διάσταση.
Ξεκάθαρη, για παράδειγμα, είναι η άποψη του Αρχιλόχου περί παντοδυναμίας των θεών, που ανάλογα με τη θέλησή τους υψώνουν τον άνθρωπο ή τον γκρεμίζουν συθέμελα. Η ίδια αυτή άποψη απαντά και στο «Έργα και Ημέραι» του Ησιόδου, ο οποίος κάνει λόγο για την παντοδυναμία του Δία. Επιπρόσθετα, ο Αρχίλοχος θεωρεί πως οι θεοί δίνουν στους ανθρώπους τη «τλημοσύνη», δηλαδή την υπομονή, με θάρρος, ως φάρμακο για τα κακά που συμβαίνουν στη ζωή τους.
Παρόμοια, ο συγγραφέας μας, ως φάρμακο για τα δεινά που μαστίζουν τη ζωή του ανθρώπου, παραπέμπει στην ιερή επίκληση και ικεσία:
Τα δεινά που αντικρίζεις/ στείλε στον Άγιο της Ασίζης
Εξέχουσα, όμως, σημασία στη θεματική του Αρχιλόχου έχει και ο έρωτας, ο οποίος παρουσιάζεται σαν ασθένεια που ταράζει τον άνθρωπο συθέμελα, κλέβει το μυαλό του και τον τυφλώνει. Χαρακτηρίζει τον έρωτα «λυσιμελή», δηλαδή λέει πως λύνει τις έγνοιες του μυαλού, όπως χαρακτηρίζεται στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια ο Ύπνος, που λύει, χαλαρώνει τα μέλη του σώματος και το μυαλό.
Με τον ίδιο τρόπο, ο συγγραφέας μας περιγράφει με την ξεχωριστή ποιητική γραφίδα του το μεγαλείο του έρωτα και της αγάπης:
Θέλω τον έρωτα να πιώ, όχι σ΄ ένα ποτήρι,/ μα, η καρδιά σου ολόκληρη στα χείλη μου να γύρει.
Τον έρωτα μην κουβαλάς σε χάρτινη σακούλα,/ να τον φοράς κατάσαρκα, σαν ακριβή πετρούλα./Τον έρωτα δεν θα τον βρεις/σε μια κλειστή σοφίτα., πορεύεται σε πόλεμο, την μέρα και την νύχτα.
Με τον ιδιαίτερα καυστικό και χιουμοριστικό, πολλές φορές, τρόπο γραφής του, ο Γιώργος Μετήλλιας έμμεσα στηλιτεύει την ανήθικη και ανίερη ζωή, τις προκαταλήψεις, το ρατσισμό, την πολιτική διαφθορά, την παιδική εκμετάλλευση, τις ματαιωμένες ελπίδες, τα διαψευσμένα όνειρα κ.ά. Η ικανότητά του να περιγράφει πάντοτε αυτό που πραγματικά βλέπει, χωρίς αναστολές και ηθικοπλαστικούς ενδοιασμούς, τον καθιστά έναν από τους πιο ρεαλιστές συγγραφείς, αλλά και αληθινούς ανθρώπους.
Με ένα ευρηματικό παιχνίδι προσωπικών απόψεων και θέσεων, ήχων και απόηχων για τα απραγματοποίητα όνειρα, τις φρούδες ελπίδες, για τις θύμησες ντυμένες προσμονές, τη ματαιοδοξία, τη φθαρτότητα της ζωής, την αντίσταση σε κάθε είδος καταπίεση, τον έρωτα, καθώς και αντιθέσεων για τον οριοθετημένο χρόνο μας, τη φθορά, τη διαφθορά και τη διάβρωση της ζωής, την ανεργία κ.ά, καταλήγει φιλοσοφικά και στοχαστικά ότι παίρνουμε υπόσταση από τον λόγο και τον τρόπο ύπαρξής μας.
Βάσανα έχει η ζωή, έχει και αδικίες/ Ένα πετάρισμα έρωτα ή σκίρτημα καρδούλας/είναι το μόνο γιατρικό, βάλσαμο σ’ ανομίες.
Ομοιότροπα, ο Αρχίλοχος ήταν ο ποιητής που χρησιμοποίησε την παράδοση των επών και του Ομήρου, για να προχωρήσει την αρχαία ελληνική σκέψη και να στρέψει το ενδιαφέρον από το μακρινό στο κοντινό, από το τότε στο τώρα, από τους θεούς και τους ήρωες στον ίδιο τον άνθρωπο της αρχαϊκής εποχής, και στα προβλήματα που αντιμετώπιζε. Πέρασε στην ποίησή του ιδανικά, σκέψεις και απόψεις για τους όρκους, τον έρωτα, τον πόλεμο, το θάνατο, και κατ' επέκταση, όλα όσα αφορούσαν τον άνθρωπο την εποχή εκείνη, μια εποχή αλλαγών και ανακατατάξεων. Προτιμούσε να συγκρουστεί με παραδοσιακές αξίες, προτάσσοντας έτσι, σε όλες τις πτυχές της ζωής του, το μέτρο, το υψηλότερο ιδανικό των αρχαίων Ελλήνων.
Αξιοσημείωτη είναι και η χρήση παραπομπών στο τέλος του βιβλίου, οι οποίες εμπλουτίζουν δημιουργικά το έργο, και αποδεικνύουν ότι έχει προηγηθεί έρευνα, ενισχύοντας μ΄ αυτόν τον τρόπο περισσότερο την ποιότητα του πονήματος.
Με την προσωπική εσωτερική ενδοσκόπηση, ο λογοτέχνης μας συνειδητοποιεί τι θα ήθελε ή δεν θα ήθελε να είναι, ποιες είναι οι ουσιαστικές αλλαγές που θα ήθελε να επέλθουν, σε μεταβατικές φάσεις της ζωή του , και τον βοηθούν να κατανοήσει, όχι το θάνατο, αλλά την ουσία της ζωής μας. Άλλωστε, ο χρόνος δεν έχει τόση σημασία, όταν η ζωή μας έχει ουσία.
Πάλι τα μίλησα με το εγώ μου/να βρούμε άκρη στον τρελό εγωισμό μου./Θέλω με χρώμα ουρανί /να ντύσω ζήση και θανή
Σοφία Σκλείδα, Ποιήτρια, Συγγραφέας , ΜΑ, PhD, Postdoc
Το πρώτο σκέλος του τίτλου του εν λόγω έργου παραπέμπει στον Τάλω, τον μυθικό φύλακα της Κρήτης που έκανε το γύρο των ακτών της, τρεις φορές τη μέρα, και την προστάτευε από τους εχθρούς της. Ο Τάλως απέδιδε δικαιοσύνη, γεγονός που δείχνει τη μεγάλη σημασία που έδιναν οι Μινωίτες στο θεσμό αυτό. Την ίδια αξία αποδίδει και ο συγγραφέας μας στο πολύτιμο αυτό πνευματικό μέγεθος, και εξέχουσα αρετή τη δικαιοσύνη, η οποία προσεγγίζεται καλύτερα με την πίστη, ως ανάδυση από την αρμονική σύνθεση της λογικής και του συναισθήματος με οδηγό το ηθικό αγαθό.
Ταυτόχρονα, το δεύτερο σκέλος του τίτλου, Στα χνάρια του Αρχίλοχου, σχετίζεται με τον Αρχίλοχο τον Πάριο, βασικό εκπρόσωπο της λυρικής ποίησης. Η λυρική ποίηση ονομάστηκε έτσι από τη λύρα, διότι επρόκειτο για αδόμενη ποίηση, και όχι για ποίηση που προοριζόταν για να αναγνωστεί. Ο ποιητής Αρχίλοχος ήταν ιαμβογράφος. Τα ποιήματά του ήταν γραμμένα σε επιθετική και χλευαστική γλώσσα, και αποτελούσαν πρωτοτυπία για την εποχή τους και τα μέχρι τότε ιδανικά που πρόβαλαν τα έπη του Ομήρου.
Ο Γιώργος Μετήλλιας, βαθύς γνώστης, τόσο της ιστορίας της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, όσο και των ειδών της αρχαίας ελληνικής ποίησης, προσεγγίζει πολλαπλά και εις βάθος το λυρικό έργο του Αρχίλοχου, και τελικά ταυτίζεται μαζί του, ξεκινώντας από τις ανατροπές της προσωπικής ζωής, τη σχέση με το θεϊκό στοιχείο, τον έρωτα και πολλά άλλα. Και όλα αυτά, με την εύστοχη και περίτεχνη χρήση του ποιητικού λόγου, με συνδυασμό ελεύθερου και έμμετρου στίχου, που διανθίζει με ένα πλήθος εκφραστικών μέσων και επιλογών.
Αυτή η διαρκής αντιπαράθεση μάς οδηγεί στην ανίχνευση βασικών κοινών στοιχείων της ύπαρξης των δύο προσωπικοτήτων, σε θεμελιακούς τομείς που παίρνουν μεταφυσική διάσταση.
Ξεκάθαρη, για παράδειγμα, είναι η άποψη του Αρχιλόχου περί παντοδυναμίας των θεών, που ανάλογα με τη θέλησή τους υψώνουν τον άνθρωπο ή τον γκρεμίζουν συθέμελα. Η ίδια αυτή άποψη απαντά και στο «Έργα και Ημέραι» του Ησιόδου, ο οποίος κάνει λόγο για την παντοδυναμία του Δία. Επιπρόσθετα, ο Αρχίλοχος θεωρεί πως οι θεοί δίνουν στους ανθρώπους τη «τλημοσύνη», δηλαδή την υπομονή, με θάρρος, ως φάρμακο για τα κακά που συμβαίνουν στη ζωή τους.
Παρόμοια, ο συγγραφέας μας, ως φάρμακο για τα δεινά που μαστίζουν τη ζωή του ανθρώπου, παραπέμπει στην ιερή επίκληση και ικεσία:
Τα δεινά που αντικρίζεις/ στείλε στον Άγιο της Ασίζης
Εξέχουσα, όμως, σημασία στη θεματική του Αρχιλόχου έχει και ο έρωτας, ο οποίος παρουσιάζεται σαν ασθένεια που ταράζει τον άνθρωπο συθέμελα, κλέβει το μυαλό του και τον τυφλώνει. Χαρακτηρίζει τον έρωτα «λυσιμελή», δηλαδή λέει πως λύνει τις έγνοιες του μυαλού, όπως χαρακτηρίζεται στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια ο Ύπνος, που λύει, χαλαρώνει τα μέλη του σώματος και το μυαλό.
Με τον ίδιο τρόπο, ο συγγραφέας μας περιγράφει με την ξεχωριστή ποιητική γραφίδα του το μεγαλείο του έρωτα και της αγάπης:
Θέλω τον έρωτα να πιώ, όχι σ΄ ένα ποτήρι,/ μα, η καρδιά σου ολόκληρη στα χείλη μου να γύρει.
Τον έρωτα μην κουβαλάς σε χάρτινη σακούλα,/ να τον φοράς κατάσαρκα, σαν ακριβή πετρούλα./Τον έρωτα δεν θα τον βρεις/σε μια κλειστή σοφίτα., πορεύεται σε πόλεμο, την μέρα και την νύχτα.
Με τον ιδιαίτερα καυστικό και χιουμοριστικό, πολλές φορές, τρόπο γραφής του, ο Γιώργος Μετήλλιας έμμεσα στηλιτεύει την ανήθικη και ανίερη ζωή, τις προκαταλήψεις, το ρατσισμό, την πολιτική διαφθορά, την παιδική εκμετάλλευση, τις ματαιωμένες ελπίδες, τα διαψευσμένα όνειρα κ.ά. Η ικανότητά του να περιγράφει πάντοτε αυτό που πραγματικά βλέπει, χωρίς αναστολές και ηθικοπλαστικούς ενδοιασμούς, τον καθιστά έναν από τους πιο ρεαλιστές συγγραφείς, αλλά και αληθινούς ανθρώπους.
Με ένα ευρηματικό παιχνίδι προσωπικών απόψεων και θέσεων, ήχων και απόηχων για τα απραγματοποίητα όνειρα, τις φρούδες ελπίδες, για τις θύμησες ντυμένες προσμονές, τη ματαιοδοξία, τη φθαρτότητα της ζωής, την αντίσταση σε κάθε είδος καταπίεση, τον έρωτα, καθώς και αντιθέσεων για τον οριοθετημένο χρόνο μας, τη φθορά, τη διαφθορά και τη διάβρωση της ζωής, την ανεργία κ.ά, καταλήγει φιλοσοφικά και στοχαστικά ότι παίρνουμε υπόσταση από τον λόγο και τον τρόπο ύπαρξής μας.
Βάσανα έχει η ζωή, έχει και αδικίες/ Ένα πετάρισμα έρωτα ή σκίρτημα καρδούλας/είναι το μόνο γιατρικό, βάλσαμο σ’ ανομίες.
Ομοιότροπα, ο Αρχίλοχος ήταν ο ποιητής που χρησιμοποίησε την παράδοση των επών και του Ομήρου, για να προχωρήσει την αρχαία ελληνική σκέψη και να στρέψει το ενδιαφέρον από το μακρινό στο κοντινό, από το τότε στο τώρα, από τους θεούς και τους ήρωες στον ίδιο τον άνθρωπο της αρχαϊκής εποχής, και στα προβλήματα που αντιμετώπιζε. Πέρασε στην ποίησή του ιδανικά, σκέψεις και απόψεις για τους όρκους, τον έρωτα, τον πόλεμο, το θάνατο, και κατ' επέκταση, όλα όσα αφορούσαν τον άνθρωπο την εποχή εκείνη, μια εποχή αλλαγών και ανακατατάξεων. Προτιμούσε να συγκρουστεί με παραδοσιακές αξίες, προτάσσοντας έτσι, σε όλες τις πτυχές της ζωής του, το μέτρο, το υψηλότερο ιδανικό των αρχαίων Ελλήνων.
Αξιοσημείωτη είναι και η χρήση παραπομπών στο τέλος του βιβλίου, οι οποίες εμπλουτίζουν δημιουργικά το έργο, και αποδεικνύουν ότι έχει προηγηθεί έρευνα, ενισχύοντας μ΄ αυτόν τον τρόπο περισσότερο την ποιότητα του πονήματος.
Με την προσωπική εσωτερική ενδοσκόπηση, ο λογοτέχνης μας συνειδητοποιεί τι θα ήθελε ή δεν θα ήθελε να είναι, ποιες είναι οι ουσιαστικές αλλαγές που θα ήθελε να επέλθουν, σε μεταβατικές φάσεις της ζωή του , και τον βοηθούν να κατανοήσει, όχι το θάνατο, αλλά την ουσία της ζωής μας. Άλλωστε, ο χρόνος δεν έχει τόση σημασία, όταν η ζωή μας έχει ουσία.
Πάλι τα μίλησα με το εγώ μου/να βρούμε άκρη στον τρελό εγωισμό μου./Θέλω με χρώμα ουρανί /να ντύσω ζήση και θανή
Σοφία Σκλείδα, Ποιήτρια, Συγγραφέας , ΜΑ, PhD, Postdoc
.png)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Περιμένουμε τις απόψεις σας!