Συνέντευξη με τον Διδάκτορα και Λογοτέχνη Βασίλη Γεργατσούλη (Μέλος κριτικής επιτροπής 1ου Πανελλήνιου Διαγωνισμού Ποίησης ΚΕΦΑΛΟΣ)

\

Συνεχίζουμε την παρουσίαση των μελών της κριτικής επιτροπής του «1ου Πανελλήνιου Διαγωνισμού Ποίησης ΚΕΦΑΛΟΣ» του λογοτεχνικού περιοδικού μας. Σας υπενθυμίζουμε πως κάθε Σαββατοκύριακο και για όλο τον Ιούνιο θα παρουσιάζονται δύο μέλη από τη δεκαμελή κριτική επιτροπή, με μία συνέντευξη που θα δώσουν στον Εκδότη του Περιοδικού, Δημοσιογράφο και Λογοτέχνη, κ. Πλούταρχο Πάστρα.

Στη σημερινή μας παρουσίαση θα σας παρουσιάσουμε τον Διδάκτορα Λαογραφίας Πανεπιστημίου Αθηνών, ερευνητή της λαϊκής αφήγησης και του παραμυθιού, Διευθυντή Δημοτικού Σχολείου και Λογοτέχνη με πλούσιο πεζογραφικό και ποιητικό έργο κ. Βασίλη Γεργατσούλη, ο οποίος απάντησε στις ερωτήσεις του κ. Πάστρα για το λογοτεχνικό του έργο. 

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΔΙΔΑΚΤΟΡΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΗ      ΒΑΣΙΛΗ ΓΕΡΓΑΤΣΟΥΛΗ 

1. Ποια θεωρείτε πως είναι τα καταλληλότερα κριτήρια για μία αντικειμενική λογοτεχνική κριτική;

Στα μαθηματικά ένα κι ένα κάνουν δύο. Στη λογοτεχνία οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις είναι πιο περίπλοκες. Όλοι διαβάζουμε διαφορετικά λογοτεχνικά είδη και συγκινούμαστε από διαφορετικά έργα. Δικαίωμά μας, γιατί είμαστε διαφορετικοί άνθρωποι, έχουμε διαφορετικά βιώματα και ανάγκες. Η λογοτεχνία είναι ένας διάλογος ανάμεσα στον συγγραφέα και στον αναγνώστη του. Αν ένα λογοτεχνικό έργο κεντρίζει το ενδιαφέρον, αν απαντά στις αγωνίες του αναγνώστη, αν δίνει λύσεις στα υπαρξιακά (και άλλα) αδιέξοδά του, τότε ο τελευταίος το επιδοκιμάζει. Ο κριτικός είναι κι εκείνος ένας αναγνώστης, που περιμένει τα έργα που διαβάζει να «μιλήσουν» στην ψυχή του. Ο υποκειμενισμός στην  πρόσληψη ενός έργου δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια για να χαρακτηρίσουμε ένα έργο άρτιο, εμπνευσμένο, δημιουργικό. Αν δεν είναι καλογραμμένο ένα έργο, δε θα αρέσει σε κανέναν. Οι χαρακτήρες που εμφανίζονται σε αυτό πρέπει να είναι ψυχολογημένοι και οι δράσεις τους δικαιολογημένες. Η υπόθεση του έργου πρέπει να κεντρίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, να είναι πρωτότυπη ή, αν έχει ξαναπαρουσιαστεί, να δίνεται μέσα από μια άλλη, νέα, ενδιαφέρουσα οπτική. Η χρήση της γλώσσας οφείλει να είναι προσεγμένη, κάθε λέξη να σημαίνει κάτι, να δίνει νέες προοπτικές στο κείμενο. Δεν πρέπει να υπάρχουν άσκοποι πλατειασμοί και επαναλήψεις. Ο κριτικός θα προσέξει όλα αυτά. Ο συγκερασμός αντικειμενικών και υποκειμενικών κριτηρίων μετρά στην τελική κρίση.

2. Αν έπρεπε να δώσετε έναν ορισμό για την ποίηση, ποιος θα ήταν αυτός;

Ποίηση, για μένα, είναι τα χνάρια που αφήνουν τα όνειρά μας στο ανεξερεύνητο τοπίο ενός λευκού χαρτιού.

3. Πως βλέπετε την ποίηση σήμερα; Ποιο θεωρείτε πως θα είναι το μέλλον της;

Σήμερα το βιβλίο περνάει μια μεγάλη κρίση, οικονομική και πνευματική. Από τα λογοτεχνικά είδη εκείνο που περισσότερο έχει πληγεί είναι η ποίηση. Την ίδια στιγμή όμως παρατηρείται το παράδοξο φαινόμενο να εκδίδονται περισσότερες ποιητικές συλλογές απ’ ότι στο παρελθόν. Οι λογοτέχνες μας δε σταματούν να εκφράζονται ποιητικά και να δημοσιεύουν τα έργα τους, παρότι η ποίηση «δεν πουλάει». Δε γράφουν οι ποιητές για να πουλήσουν, μια εσωτερική ανάγκη τους οδηγεί εκεί. Αυτό είναι παρήγορο. Πολλοί κατηγορούν τους σημερινούς ποιητές πως γράφουν ακαταλαβίστικα και εκφράζουν μόνο τους εαυτούς τους (κάποτε η ποίηση εξέφραζε οικουμενικά μηνύματα). Πιστεύω πως όταν ο εσωτερικός παλμός του ποιητή ταιριάξει με τις ανάγκες και τα όνειρα του αναγνώστη της ποίησης, όταν η γλώσσα και η αισθητική του πρώτου μπορεί να κατανοηθεί και να αγαπηθεί από τον δεύτερο, τότε τα αγκάθια που φράσσουν τον δρόμος της ποίησης θα παραμεριστούν και το μέλλον της θα διαγραφεί πιο ευοίωνο. Πρέπει οι ποιητές να αφουγκραστούν τις ανάγκες των αναγνωστών τους, πρέπει και οι αναγνώστες ανεβάσουν το επίπεδό τους για να δρέψουν τους καρπούς της ποίησης.

4. Γιατί γράφετε;

Αν ρωτήσουμε ένα πουλί γιατί πετάει, ένα ζώο γιατί αναπνέει, ένα δέντρο γιατί στρέφει τα φύλλα στον ήλιο, πώς θα απαντούσαν; Έτσι και ο αληθινός λογοτέχνης γραφεί χωρίς να κατανοεί τον λόγο. Μια άγνωστη δύναμη του βάζει το μολύβι στο χέρι. Εγώ πάντως συχνά νιώθω να ξεχειλίζει μέσα μου ένας χείμαρρος ιδεών και συναισθημάτων και θέλω να τον αφήσω να κυλήσει ανάμεσα σε διψασμένα χορτάρια.

5. Με ποιο λογοτεχνικό είδος ασχολείστε περισσότερο;

Σε αυτή την ερώτηση συνηθίζω να απαντώ πως είμαι πεζογράφος (έχουν κυκλοφορηθεί τρία μυθιστορήματά μου και έχω ολοκληρωμένα, αδημοσίευτα άλλα τρία). Την ίδια όμως εποχή που το λέω, αντί να ξεκινήσω ένα νέο μυθιστόρημα, στρέφομαι στην ποίηση (έμμετρη, σε ελεύθερο στίχο, χαϊκού). Είμαι λοιπόν ποιητής! συμπεραίνω. Την άλλη στιγμή όμως γράφω παραμύθια ή ετοιμάζω ένα θεατρικό έργο. Τελευταία γράφω μικροδιηγήματα. Τι είμαι λοιπόν; Είμαι ένας ανήσυχος άνθρωπος, που αγαπώ να πειραματίζομαι, να δοκιμάζω νέες τεχνικές, να μπαίνω σε ποικίλα λογοτεχνικά είδη (και να βγαίνω από αυτά, αφήνοντας ανοιχτή την πόρτα για να μπορώ να ξαναμπώ όποτε ξαναθελήσω). Δεν ξέρω αν βλάφτει που δεν έχω μια και μόνη λογοτεχνική ταυτότητα. Νιώθω πως είμαι ένας τσιγγάνος της λογοτεχνίας που στήνω το τσαντίρι μου κάθε φορά σε άλλο είδος. Έτσι όμως αναπνέω έναν αέρα ελευθερίας, ανανεώνομαι, δε βαριέμαι ή, για να το εκφράσω καλύτερα, «παίζω» διαρκώς σαν ένα εύθυμο και ανέμελο παιδί. Αυτό είναι η λογοτεχνία για μένα: ένα όμορφο παιχνίδι με λέξεις, νοήματα και συναισθήματα!

6. Μιλήστε μας για το έργο σας.

Με την ιδιότητα του διδάκτορα λαογραφίας έχω συμμετάσχει με εισηγήσεις σε πολλά λαογραφικά συνέδρια. Μελέτες μου δημοσιεύτηκαν σε συλλογικούς τόμους και περιοδικά. Έχω διδάξει στο Μ.Δ.Δ.Ε. το μάθημα «Διδακτική Λαογραφικών Κειμένων» (2012). Ασχολούμαι κυρίως με τη φιλολογική λαογραφία, τη λαϊκή αφήγηση, το παραμύθι, το αστείο, την παράδοση και το δημοτικό τραγούδι. Έχει εκδοθεί η παραμυθολογική μονογραφία μου «Το τσουκαλάκι: ένα λαϊκό παραμύθι της Καρπάθου».
Με ιδιότητα του εκπαιδευτικού (δάσκαλος, φιλόλογος & διευθυντής δημοτικού σχολείου), διδάσκω στους μαθητές μου δημιουργική γραφή. Έχουν εκδοθεί 3 βιβλία με τις μαθητικές δημιουργίες («Ζυμώνοντας παραμύθια στην τάξη» -δύο τόμοι και «Αιτιολογικές αφηγήσεις»). Δίδαξα στους μαθητές μου την καλλιτεχνική βιβλιοδεσία και την κατασκευή παραδοσιακών παιχνιδιών. Έχω συμμετάσχει με εισηγήσεις σε παιδαγωγικά συνέδρια. Μελέτες μου δημοσιεύτηκαν σε πρακτικά.
Το λογοτεχνικό μου έργο είναι ποικίλο. Έχουν εκδοθεί τρία μυθιστορήματά μου, δύο ποιητικές συλλογές, ένα θεατρικό έργο και τρία παιδικά βιβλία. Ως υπεύθυνος της σειράς Ποιητικές Συμπλεύσεις, έχω συλλέξει την ύλη και έχω επιμεληθεί ήδη δύο τόμους: «Δέκα φτερά» και «Δείπνο ποιητών». Επιμελήθηκα και προλόγισα αρκετά βιβλία. Συμμετείχα σε παγκόσμιους και πανελλήνιους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς και κέρδισα ως τώρα 18 λογοτεχνικά βραβεία (σε μυθιστόρημα, διήγημα, ποίηση, χαϊκού, μουσικό στίχο και παραμύθι).

7. Ποιο είναι το τελευταίο βιβλίο που διαβάσατε;

Πρόσφατα διάβασα το βιβλίο «Mini 71 cuentos. Ανθολογία ισπανόφωνου μικροδιηγήματος», σε επιμέλεια Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Είναι μια προσεκτική ανθολόγηση ισπανόφωνων κειμένων (δίνονται δίγλωσσα, στη γλώσσα που γράφτηκαν και στα ελληνικά). Η εισαγωγή του επιμελητή είναι καλογραμμένη, δίνοντας πληροφορίες για το είδος του μικροδιηγήματος. Το συστήνω ανεπιφύλακτα.

8. Ποια συμβουλή θα δίνατε σ’ ένα νέο λογοτέχνη;

Να διαβάζει πολύ, να πειραματίζεται στη γραφή. Ακόμα κι αν στην αρχή απογοητεύεται συχνά, κι αν παραπονιέται πως μετά από κόπο βρίσκεται ακόμα στο πρώτο σκαλί της λογοτεχνίας, να θυμάται πάντα τη συμβουλή του Κωνσταντίνου Καβάφη σε ένα νέο ποιητή:

«Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·

τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.» («Το πρώτο σκαλί»).

9. Ποιος  ή ποιοι είναι ο αγαπημένος συγγραφέας ή οι αγαπημένοι σας συγγραφείς;

Ευγενία Φακίνου, Αλκυόνη Παπαδάκη, Παύλος Μάτεσις και απ’ τους παλιότερους Γεώργιος Βιζυηνός.

10. Πείτε μας λίγα λόγια για το νέο σας βιβλίο.

Το τελευταίο μου βιβλίο, «Η πρώτη ιπτάμενη γάτα» (εκδόσεις Εντύποις), ανήκει στην παιδική λογοτεχνία. Ένα περιστέρι πετυχαίνει με έξυπνο και χιουμοριστικό τρόπο να γλιτώσει από τα νύχια μιας πεινασμένης γάτας. Ο μύθος, σε πεζό και ποιητικό λόγο, συνοδεύεται από την όμορφη εικονογράφηση της Χριστίνας Αυδίκου. Ακολουθεί η θεατρική (ή κουκλοθεατρική) απόδοση του έργου. Ο περιορισμένος αριθμός ρόλων (αφηγητής, παιδί, γάτα και περιστέρι) κάνει το έργο κατάλληλο να παιχτεί στον χώρο του σπιτιού και του σχολείου. Στον σύνδεσμο που ακολουθεί μπορείτε να παρακολουθήσετε μια παράσταση:
https://www.youtube.com/watch?v=b_cX-k87New.

                                *     *     *

ΠΟΙΗΣΗ ΧΑΪΚΟΥ

(ποίημα του Λογοτέχνη Βασίλη Γεργατσούλη) 

Βάζω μια λέξη

τρυφερά στο χαρτί μου

κι ανθάκι πετά.

Οι λέξεις πονούν.

Απαλά να τις πιάνεις

γιατί ματώνουν.

Κρύψε τη στιγμή

στης καρδιάς το βαρέλι

να γίνει κρασί.

Βράχο γυρεύει

η καρδιά να κουρνιάσει

σαν γλαροπούλι.

Παλεύω να βγω

σε θάλασσα ήρεμη

σε κύμα στρωτό.

Πορεία σωστή.

Μα να που αράξαμε

σε λάθος νησί.

Ρωτάς ποιος είμαι.

«Αστραπή και χαλάζι»,

σου απαντάω.

Την κάθε πέτρα

πατρίδα μου ορίζω.

Αυτός είμ’ εγώ.

Όσα αγάπησα…

μιας δαχτυλήθρας στιγμές

κι ένα στιχάκι.

Φεύγω στα ξένα

με μια βαλίτσα γεμάτη

μνήμες πατρίδας.

Η νύχτα φεύγει.

Η μέρα δεν έρχεται.

Στιγμές πολέμου.

Πόλεμος είναι

του τρόμου το κούρνιασμα

στα μάτια παιδιού.

Τα χαϊκού που προηγήθηκαν είναι απ’ το βιβλίο του Βασίλη Γεργατσούλη «Καιροί σκεφτικοί. 84 ποιήματα χαϊκού». Μπορείτε να κατεβάσετε δωρεάν το βιβλίο στον σύνδεσμο:
http://www.24grammata.com/?p=53372

 *     *     *

ΑΝ ΑΡΓΟΥΣΕ ΕΝΑ ΛΕΠΤΟ Η ΛΟΓΙΚΗ…

(μικροδιήγημα του Λογοτέχνη Βασίλη Γεργατσούλη) 

Ξύπνησε. Μέσα στο χέρι του κρατούσε σφιχτά ένα σπιρτόκουτο. Όμως σπίρτα δε χρησιμοποιούσε ποτέ. Δεν κάπνιζε για να τα έχει ανάγκη.

Άνοιξε διστακτικά το κουτάκι. Μέσα είδε μια μακριά σκάλα που οδηγούσε προς τα πάνω. Άρχισε να την ανεβαίνει. Πλησίασε ένα αστέρι. Άπλωσε το χέρι να το ακουμπήσει. Αυτό το ονειρευόταν από παλιά.

Τότε όμως έβαλε με το μυαλό του πως δεν είναι δυνατόν μέσα σε ένα μικροσκοπικό σπιρτόκουτο να υπάρχει μια τόσο μεγάλη σκάλα που βγάζει ως στα αστέρια.

Μόλις σκέφτηκε έτσι, σωριάστηκε από ψηλά και έπεσε ανάσκελα στο κρεβάτι του.

Άνοιξε τρομαγμένος τα μάτια του. Το σπιρτόκουτο είχε χαθεί, μαζί και η σκάλα.

Κρίμα… Ήταν η πρώτη φορά που είχε φτάσει τόσο κοντά να ακουμπήσει το όνειρό του.

Αχ, αυτή η λογική… αν αργούσε ένα λεπτό!

Απ’ την αδημοσίευτη συλλογή μικροδιηγημάτων του Βασίλη Γεργατσούλη  «Εσύ, αγόρι μου, δε θα μάθεις ποτέ να γράφεις όμορφες περιλήψεις».

*     *     *

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΒΑΣΙΛΗ Ι. ΓΕΡΓΑΤΣΟΥΛΗ

Ο Βασίλης Ι. Γεργατσούλης γεννήθηκε στην Κάρπαθο το 1965. Είναι πτυχιούχος της Μαρασλείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας (1986), του Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (1997), του Μαρασλείου Διδασκαλείου Δημοτικής Εκπαίδευσης (1997), κάτοχος Διπλώματος Ειδίκευσης (Master) στη «Διδακτική Ιστορίας και Πολιτιστική Παράδοση» στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δ. Ε. του Πανεπιστημίου Αθηνών (2000) και Διδάκτωρ Λαογραφίας Πανεπιστημίου Αθηνών (2007) με υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών.
Έχει διδάξει στο Μ.Δ.Δ.Ε. το μάθημα «Διδακτική Λαογραφικών Κειμένων» (2012).
Έχει συμμετάσχει με εισηγήσεις σε πολλά λαογραφικά και παιδαγωγικά συνέδρια. Μελέτες του δημοσιεύτηκαν σε συλλογικούς τόμους και περιοδικά. Σε αυτές ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη λαϊκή αφήγηση, το παραμύθι, το αστείο, την παράδοση και το δημοτικό τραγούδι. Μελέτησε και άλλα λαογραφικά και παιδαγωγικά θέματα: «Οι έρευνες για την προφορικότητα και την εγγραμματοσύνη και η σημασία τους στη μελέτη της λαϊκής αφήγησης», «Ακληρήματα – ευκληρήματα Καρπάθου», «Η μεταξοκαλλιέργεια στην Κάρπαθο», «Ο Παχούντης και το παχούντι: επώνυμο, γλυκό, και φαγητό», «Η μεταβολή του παραδοσιακού χορού και της λειτουργίας του στη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα», «Το παραδοσιακό παιχνίδι “Τσίμπι τσίμπι τον ατό”: Νέες Καρπαθιακές, Πελοποννησιακές και Θεσσαλικές παραλλαγές», «Η κατανόηση της φύσης του λαϊκού πολιτισμού μέσα από τη διδασκαλία της παραλλαγής», «Η τέχνη της βιβλιοδεσίας στο Σχολείο» κ.ά.
Έχουν εκδοθεί δέκα προσωπικά βιβλία του:
-Το Τσουκαλάκι: Ένα λαϊκό παραμύθι της Καρπάθου (παραμυθολογική μονογραφία), Πνευματικό Κέντρο Δήμου Καρπάθου, Σειρά Αυτοτελών Εκδόσεων, αρ. 3, Αθήνα 2003.
- Η Αναρά (μυθιστόρημα), Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2005.
- Ο Μισοκοκοράκος (λαϊκό παραμύθι), Ταξιδευτής, Αθήνα 2006.
- Οι τραγουδιστάδες (λαϊκό παραμύθι), Ταξιδευτής, Αθήνα 2008.
- Η Υστερότοκη (μυθιστόρημα), Εντύποις, Αθήνα 2014.
- Γυμνός & Ελεύθερος (ποίηση), Εντύποις, Αθήνα 2015.
- Το φάντασμα του Αγησίλαου (μυθιστόρημα), Εντύποις, Αθήνα 2015.
- Το φάντασμα του Αγησίλαου (θεατρικό) -με την Κάτια Κοντεκάκη, Εντύποις, Αθήνα 2016.
- Καιροί σκεφτικοί. 84 ποιήματα χαϊκού (e-book), 24grammata.
- Η πρώτη ιπτάμενη γάτα (παιδικό), Εντύποις, Αθήνα 2017.
Έχει επιμεληθεί την έκδοση (και έχει γράψει εισαγωγή-πρόλογο) πολλών τόμων:
- Ζυμώνοντας παραμύθια 1ος Τόμος, Εντύποις, Αθήνα 2014.
- Ζυμώνοντας παραμύθια 2ος Τόμος, Εντύποις, Αθήνα 2015.
- Ποιητικές συμπλεύσεις 1. Δέκα φτερά, Εντύποις, Αθήνα 2016.
- Ποιητικές συμπλεύσεις 2. Δείπνο ποιητών, εκδόσεις Εντύποις, Αθήνα 2017
- Μικρή περιήγηση (ποίηση), του Δημήτρη Παπακωνσταντίνου, Εντύποις, Αθήνα 2017.
- Αιτιολογικές αφηγήσεις. Απ’ τον μύθο στην επιστήμη και αντιστρόφως, Εντύποις, Αθήνα 2017.
- Μια σοφή ελιά (λαϊκή ποίηση), της Σεβαστής Ι. Γεργατσούλη, Εντύποις, Αθήνα 2017.
Το θεατρικό έργο «Το φάντασμα του Αγησίλαου», που συνέγραψε με την Κάτια Κοντεκάκη, έγινε παράσταση από τη Θεατρική Ομάδα Εκπαιδευτικών Π.Ε. Νίκαιας–Πειραιά τον Ιούνιο 2015 & τον Φεβρουάριο 2016.
Έλαβε δεκάδες βραβεία σε παγκόσμιους και πανελλήνιους λογοτεχνικούς διαγωνισμούς (μυθιστόρημα, παραμύθι, διήγημα, ποίηση, χαϊκού & μουσικό στίχο).
Εργάζεται ως διευθυντής στο 23ο Δημοτικό Σχολείο Νίκαιας.
Περισσότερες πληροφορίες στο προσωπικό ιστολόγιό του: http://blogs.sch.gr/vagergats/